Vol mededogen schrijft Daan Heerma van Voss over dat wat je vormt en wat je niet in de hand heb

Geen vaarwel vandaag van Daan Heerma van Voss is een mooie, doorwrochte roman over drie kinderen die na het plotse overlijden van hun vader ontregeld achterblijven met herinneringen aan een verstoorde jeugd en nooit gestelde vragen.

De nieuwe roman van Daan Heerma van Voss begint met een sterfscène. Onderweg naar zijn vakantiebestemming zakt Oskar van Bohemen op Schiphol door de knieën. Een snel heengaan, onverwacht en nagenoeg vrij van pijn en angst, uitvoerig en mooi beschreven: ‘Het is een zuivere, geconcentreerde eenzaamheid die hij ervaart, die van een ster, of een steen die van een klif valt’. Zijn drie volwassen kinderen blijven ontregeld achter, met herinneringen aan een verstoorde jeugd en vragen die ze hem nooit hebben durven stellen, met de brokstukken van een geëindigd leven.

Blijf op de hoogte
Krijg een melding bij belangrijke artikelen over Algemeen nieuws.
In Geen vaarwel vandaag wijdt Heerma van Voss uit over hun levens, over het bo­he­mien-achtige bestaan van Moor, die als enige zoon het meest te lijden had onder de nukken van zijn vader en die als volwassene maar weinig houvast lijkt te vinden, over het wankele huwelijk van de oudste, Tessel, een schrijfster wier carrière in het slop zit en de jongste, Cat, die in New York woont, een vlucht, zo blijkt. Het opbaren van het lichaam, het regelen van de crematie, het uitruimen van het ouderlijk huis – in de mistige periode na het verlies waarin er van alles geregeld moet worden, wacht een harde confrontatie met het verleden en komen de verhoudingen tussen de nabestaanden op scherp te staan. ‘Denk jij soms ook dat we met andere ouders minder verneukt zouden zijn geweest?’, vraagt een van hen zich af.

Hun verhalen cirkelen rond de teloorgang van het huwelijk van hun ouders. Oskar, de afwezige echtgenoot en vader, die steeds naar Hollywood vertrok waar hij in de filmwereld werkte en een tweede leven leidde, en Elise, die lang geloofde in hun liefde, maar doodongelukkig werd en hem verliet voor de saaie, maar stabiele Cas (Moor noemt hem de Casplant). Er zijn uitgebreide terugblikken die inzichtelijk maken hoe Oskar werd wie hij was en die de familieverhoudingen blootleggen.

Verlangen naar geborgenheid
In een interview over zijn familieroman Kruispunt zei Jonathan Franzen: ‘In een breed opgezette roman kun je het perspectief meermaals laten kantelen, waardoor je oordeel over personages verandert; je gaat het verhaal achter hun verhaal begrijpen, je kunt de wereld zien zoals zij dat doen’. Zo is het ook met Geen vaarwel vandaag. Kalm, nauwgezet en met veel mededogen schrijft Heerma van Voss over dat wat je vormt en wat je niet in de hand hebt, over de diepe sporen die jeugdtrauma’s in levens trekken, over het verlangen naar geborgenheid.

Het is een mooie, doorwrochte roman – al die levens grijpen wonderwel in elkaar. Een kleine rimpeling zijn de intermezzo’s waarin Heerma van Voss een alwetende verteller opvoert, een perspectief dat niet uit de lucht komt vallen: het is een fascinatie van Tessel, ze wil er iets mee in een nieuwe roman. ‘Om te illustreren dat elk leven, hoe klein ook, iets episch in zich heeft’, legt ze haar redacteur uit. Zijn reactie: ‘Een alwetende verteller, een boek zonder stem, lijkt me commercieel gezien misschien wel het domste wat je kunt doen’. Heerma van Voss speelt er losjes mee, maar ik was liever ín het verhaal gebleven, dicht op de huid van de personages, in plaats van ze nu en dan kort van een afstand te aanschouwen.

Geen vaarwel vandaag is ook een persoonlijke vertelling. Vorig jaar overleed de vader van de schrijver, VPRO-icoon Arend Jan Heerma van Voss. Hun relatie was niet altijd ontspannen, bleek uit de documentaire Privéterrein uit 2014, dat het schrijversgezin Heerma van Voss portretteerde. Net als in deze roman speelde een jeugdtrauma een grote rol in de relatie tussen vader en zoon. Heerma van Voss geeft zijn boek een zacht einde. ‘Over de dood schrijven is ook een vorm van tot leven wekken’, schrijft hij.